Hepimiz televizyonlarda , radyolarda , gazetelerde Gayri safi Yurtiçi Hasıla , Gayri safi Milli Hasıla , Milli Gelir gibi kavramlar duyarız. Bu kavramlardan ne anlama gelmekte , nasıl hesaplanmakta özet bir şekilde açıklamak istiyorum. Öncelikle işe Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve Gayri Safi Milli Hasıla'nın (GSMH) tanımıyla başlayacak olursak :
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) bir ekonomide belirli bir dönemde , milli kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerinin toplamıdır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ise ülke sınırları içerisinde mevcut tüm kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeri toplamıdır.
Tanımsal açıdan baktığımızda birbirine çok benzeyen bu iki kavram arasında aslında çok önemli bir fark vardır. Yukardaki tanımlarda koyu bir şekilde yazdığımız kısımlara dikkat ederseniz bu fark açığa çıkar. GSYİH'da kaynağın sahibine bakılmaksızın ülke sınırları içerisinde üretilen tüm nihai (tamamlanmış) mal ve hizmetleri kapsarken GSMH yalnızca ülke sınırları içerisindeki değil dünyanın neresinde olursa olsun , 'milli kaynaklarla üretilen' tüm nihai mal ve hizmetleri kapsar. İsterseniz bunu bir örnekle açıklayalım ; X inşaat firmasının Ukrayna'nın Lviv kentindeki bir hastane yapım ihalesini kazandığını varsayalım. Bu durumda X firması hastane inşaatını üstlenerek bir hizmet üretmektedir. İşte bu hizmetin karşılığı olan değer Ukrayna'nın GSYİH'nda yer alırken Türkiye milli yani kendi özkaynaklarıyla üretime katıldığı için Türkiye'nin GSMH'nda yer alır.
Başka bir örnek verirsek , Y isimli bir Japon inşaat firmasının Türkiye'de bir havaalanı inşaatını üstlendiğini ve karşılığında 1 Milyon dolar alacağını varsayalım. Bu durumda bu 1 Milyon dolarlık değer Türkiye'nin GSYİH'nda yer alacakken Japonya'nın GSMH'nda yer alır.
Peki GSYİH ile GSMH arasında nasıl bir ilişki vardır ? Bu ilişkiyi bulmak için Net Faktör Gelirleri şeklinde bir kavramdan yararlanırız. Kısaca tanımlayacak olursak ;
Net Faktör Gelirleri , bir ekonominin dış ülkelerle ilişkileri sonucunda dış alemden gelen gelirlerle giderlerin farkıdır. Yani formülsel olarak ;
NET FAKTÖR GELİRLERİ = DIŞ ALEMDEN GELEN FAKTÖR GELİRLERİ - DIŞ ALEME GİDEN FAKTÖR GELİRLERİ
GSMH değeri ise GSYİH'ya Net Faktör Gelirlerinin eklenmesi ile bulunur. Bu durumda ;
GSMH = GSYİH + Net Faktör Gelirleri şeklindedir.
Kullanılan diğer hasıla büyüklükleri ise ;
1- SAFİ MİLLİ HASILA :
Safi Milli Hasıla = GSMH - Amortismanlar
*Amortismanlar = Brüt Yatırımlar - Net Yatırımlar
2- MİLLİ GELİR :
Milli Gelir = Safi Milli Hasıla - Dolaylı Vergiler
veya ;
Milli Gelir = Toplam Ücret Gelirleri + Toplam Rant Gelirleri + Toplam Faiz Gelirleri + Toplam Şirket Karları
*Ek : Kişi başına düşen milli gelir , bulunan milli gelir sayısının ülke nüfusuna bölünmesi ile hesaplanır.
3- KİŞİSEL GELİR :
Kişisel Gelir = Milli Gelir + Transfer Ödemeleri + Faiz Ödemeleri - Kurumlar vergisi - Dağıtılmayan Şirket Karları - Sosyal Güvenlik Kurumlarına Yapılan Ödemeler.
4- HARCANABİLİR GELİR :
Harcanabilir Gelir = Kişisel Gelir - Gelir Vergileri
veya
Harcanabilir Gelir = Toplam Tüketim Harcamaları + Toplam Tasarruflar
Bu blogda yer alan tüm paylaşımların her hakkı saklıdır. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) bir ekonomide belirli bir dönemde , milli kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerinin toplamıdır.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ise ülke sınırları içerisinde mevcut tüm kaynaklarla üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeri toplamıdır.
Tanımsal açıdan baktığımızda birbirine çok benzeyen bu iki kavram arasında aslında çok önemli bir fark vardır. Yukardaki tanımlarda koyu bir şekilde yazdığımız kısımlara dikkat ederseniz bu fark açığa çıkar. GSYİH'da kaynağın sahibine bakılmaksızın ülke sınırları içerisinde üretilen tüm nihai (tamamlanmış) mal ve hizmetleri kapsarken GSMH yalnızca ülke sınırları içerisindeki değil dünyanın neresinde olursa olsun , 'milli kaynaklarla üretilen' tüm nihai mal ve hizmetleri kapsar. İsterseniz bunu bir örnekle açıklayalım ; X inşaat firmasının Ukrayna'nın Lviv kentindeki bir hastane yapım ihalesini kazandığını varsayalım. Bu durumda X firması hastane inşaatını üstlenerek bir hizmet üretmektedir. İşte bu hizmetin karşılığı olan değer Ukrayna'nın GSYİH'nda yer alırken Türkiye milli yani kendi özkaynaklarıyla üretime katıldığı için Türkiye'nin GSMH'nda yer alır.
Başka bir örnek verirsek , Y isimli bir Japon inşaat firmasının Türkiye'de bir havaalanı inşaatını üstlendiğini ve karşılığında 1 Milyon dolar alacağını varsayalım. Bu durumda bu 1 Milyon dolarlık değer Türkiye'nin GSYİH'nda yer alacakken Japonya'nın GSMH'nda yer alır.
Peki GSYİH ile GSMH arasında nasıl bir ilişki vardır ? Bu ilişkiyi bulmak için Net Faktör Gelirleri şeklinde bir kavramdan yararlanırız. Kısaca tanımlayacak olursak ;
Net Faktör Gelirleri , bir ekonominin dış ülkelerle ilişkileri sonucunda dış alemden gelen gelirlerle giderlerin farkıdır. Yani formülsel olarak ;
NET FAKTÖR GELİRLERİ = DIŞ ALEMDEN GELEN FAKTÖR GELİRLERİ - DIŞ ALEME GİDEN FAKTÖR GELİRLERİ
GSMH değeri ise GSYİH'ya Net Faktör Gelirlerinin eklenmesi ile bulunur. Bu durumda ;
GSMH = GSYİH + Net Faktör Gelirleri şeklindedir.
Kullanılan diğer hasıla büyüklükleri ise ;
1- SAFİ MİLLİ HASILA :
Safi Milli Hasıla = GSMH - Amortismanlar
*Amortismanlar = Brüt Yatırımlar - Net Yatırımlar
2- MİLLİ GELİR :
Milli Gelir = Safi Milli Hasıla - Dolaylı Vergiler
veya ;
Milli Gelir = Toplam Ücret Gelirleri + Toplam Rant Gelirleri + Toplam Faiz Gelirleri + Toplam Şirket Karları
*Ek : Kişi başına düşen milli gelir , bulunan milli gelir sayısının ülke nüfusuna bölünmesi ile hesaplanır.
3- KİŞİSEL GELİR :
Kişisel Gelir = Milli Gelir + Transfer Ödemeleri + Faiz Ödemeleri - Kurumlar vergisi - Dağıtılmayan Şirket Karları - Sosyal Güvenlik Kurumlarına Yapılan Ödemeler.
4- HARCANABİLİR GELİR :
Harcanabilir Gelir = Kişisel Gelir - Gelir Vergileri
veya
Harcanabilir Gelir = Toplam Tüketim Harcamaları + Toplam Tasarruflar
Bu blogda yer alan tüm paylaşımların her hakkı saklıdır. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
Y isimli bir Japon inşaat firmasının Türkiye'de bir havaalanı inşaatını üstlendiğini ve karşılığında 1 Milyon dolar alacağını varsayalım. Bu durumda bu 1 Milyon dolarlık HACİMSEL değer Türkiye'nin GSYİH'nda yer alacakken Japonya'nın GSMH'nda yer alır.
YanıtlaSilÇünkü GSYİH net gelir gibi bir değer değil Hacimsel bir değerdir. 1 Milyon dolar Türkiye'nin GSYİH'na ilave edildiğinde GSYİH sadece hacimsel olarak büyümüş olur. Bu hacimsel büyümeyi gerçekleştirebilmek için yapılması gereken harcamalar, vergiler ve mevcutlar düşüldükten sonra kalan Net Gelir olarak bir değer ifade eder. Buna dikkat etmek lazımdır. GSYİH'nın Hacimsel olarak artması bir gelirin çıktığını göstermez. Örnekteki X firması 1 Milyon doların GSYİH'ya eklenmesini sağlayana kadar 1.5 Milyon dolar harcama yapmak zorunda kalmış olabilir. Dolayısı ile GSYİH'nın büyümesi sadece hacimsel bir büyümedir. Bu büyümenin ortaya harcanabilir bir gelir çıkartıp çıkartmadığına mutlaka bakmak gerekir. Selamlar, Saygılar. Vahap Seyfi Çınar - vsc40@hotmail.com.